BONUS TEKST
Nedavno otkriće ponovo je skrenulo pažnju svjetske javnosti na jedan izuzetno važan arheološki artefakt – najstariju poznatu mapu sveta, nastalu u drevnom Vavilonu tokom 6. vijeka prije nove ere. Ova glinena ploča, ispisana klinastim pismom, ne predstavlja samo tada poznate teritorije, već i način na koji su Vavilonci zamišljali univerzum, spajajući stvarnost sa mitovima i religijskim uvjerenjima.
Iako je ova ploča u zbirci Britanskog muzeja od 1882. godine, dugo je ostala djelimična enigma zbog oštećenja i nedostajućih dijelova. Tek nedavnom restauracijom i dopunom fragmenata kustosi su uspjeli da u potpunosti razjasne poruku koju nosi. Ono što se otkrilo nadilazi puku kartografiju – ploča je i zapis o kosmologiji i mašti drevnih ljudi.
Na prednjoj strani ploče nalazi se kružna karta sa središtem koje prikazuje oblast Mesopotamije, današnje teritorije Iraka. U centru crteža dominira grad Vavilon, okružen simboličkim prikazima drugih gradova i naroda, predstavljenih geometrijskim oblicima poput pravougaonika i krugova. Jedan od značajnijih detalja je i oznaka za rijeku Eufrat, koja je tada imala ključnu ulogu u životu ljudi ovog područja.
Ono što ovu mapu čini posebno intrigantnom jeste dvoslojni prsten koji okružuje poznati svijet. Urezani natpisi ga nazivaju “gorka rijeka”, a istraživači pretpostavljaju da se radi o zamišljenoj barijeri, granici između poznatog svijeta i tajanstvenog nepoznatog prostora. Ovaj detalj otkriva način na koji su Vavilonci doživljavali prostor: za njih kartografija nije bila samo fizičko bilježenje pejzaža, već i pokušaj objašnjenja onoga što se nalazi izvan granica njihovog iskustva.
Na poleđini ploče nalaze se tekstovi koji dodatno pojašnjavaju mapu. Pisani klinopisom, oni opisuju nastanak svijeta, postojanje misterioznih bića i sila koje djeluju s one strane “gorke rijeke”, te interakciju između svakodnevnog i božanskog. Arheolozi vjeruju da je autor želio prenijeti religijsku i filozofsku poruku, spajajući vidljivo i nevidljivo, zemaljsko i božansko u jedinstvenu predstavu univerzuma.
- Posebno zanimljiv detalj nalazi se u jednom od zapisa gdje se spominje velika poplava. Prema interpretacijama stručnjaka, ovaj fragment podsjeća na biblijsku priču o Nojevoj barci, ali iz perspektive vavilonske mitologije. To pokazuje da su mitovi o potopu postojali i u drugim drevnim kulturama, duboko ukorijenjeni u kolektivnoj svijesti naroda tog regiona.
Stručnjaci tvrde da autor mape nije imao samo tehnički zadatak da prikaže pejzaž, već i dublju ambiciju – da predstavi poredak univerzuma. Zbog toga se ploča ne može tumačiti isključivo kao kartografski dokument, već i kao duhovni artefakt koji odražava vrijednosti, strahove i vjerovanja jednog cijelog društva.
Irving Finkel, kustos Britanskog muzeja i ekspert za klinopis, objasnio je da mapa nije samo prikaz svijeta koji su Vavilonci poznavali, nego i vizuelizacija granica njihove mašte. Istakao je da su za razliku od današnjeg racionalnog pristupa, drevni narodi uključivali mitologiju i simboliku u svoja geografska razmišljanja.
Ova najstarija sačuvana mapa svijeta predstavlja fascinantnu mješavinu geografije, religije, mitova i filozofije, koju je anonimni autor iz Vavilona pretočio u glineni zapis prije više od 2.500 godina. Njeno potpuno dešifrovanje danas nam pruža dragocjen uvid ne samo u istoriju Mesopotamije, nego i u to kako su ljudi u drevna vremena pokušavali da razumiju i objasne svoj svijet – i ono što leži iza njegovih vidljivih granica.
