Priča o Mehmedu Meši Selimoviću, jednom od najvažnijih pisaca srpske književnosti, pruža nam uvid u njegov bogat i emotivan život, kao i u umetnički opus koji je duboko oblikovan njegovim ličnim iskustvima i patnjama. Kroz njegovu misao u romanu „Tvrđava“, Selimović nam postavlja ključna filozofska pitanja o prolaznosti života, što duboko pogađa svakog čitaoca. Njegove reči, „Sve će nestati. Ali, zar to pruža utehu? Radost će nestati, ljubav će nestati, život će nestati. Da li je uteha u prolaznosti?“, odražavaju univerzalnu ljudsku tugu i neprestanu potragu za smislom postojanja u svetu u kojem je sve prolazno i nesigurno. Ove reči ne samo da govore o tuzi, već podstiču svakog pojedinca da se suoči s sopstvenim strahovima i pitanjima o tome šta znači živeti i zašto je postojanje tako neizvesno.
Meša Selimović, rođen 26. aprila 1910. godine u Tuzli, bio je duboko ukorenjen u kulturnom nasleđu Balkana, ali je istovremeno nosio i tragove vremenskih i društvenih promena koje su oblikovale njegovu ličnost. Po završetku osnovnog i srednjeg obrazovanja u Tuzli, Meša je 1930. godine otišao u Beograd, gde je započeo studije srpsko-hrvatskog jezika i jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultetu. Diplomirao je 1934. godine, a potom se vratio u rodni grad, gde je započeo svoju profesorsku karijeru, radeći u Građanskoj školi i Realnoj gimnaziji u Tuzli. Ove rane godine u obrazovanju postavile su temelje za njegov dalji rad kao pedagoga, ali su istovremeno oblikovale njegov pogled na svet i umetnost.
- Posebnu ulogu u njegovom životu i stvaralaštvu imala je Daroslava Božić, njegova supruga, koja je bila oslonac u svim njegovim životnim i umetničkim izazovima. Dara, potekla iz porodice generala Kraljevine Jugoslavije, bila je Meši ne samo partnerka, već i emotivni oslonac, a njihova ljubav bila je temelj njegove snage i inspiracije. Zajedno su prošli kroz mnoge teškoće, a Meša ju je doživljavao kao dar, kao izvor snage koji je upotpunjavao njegov život i delo. Darina podrška bila je ključna, kako u njegovoj privatnoj, tako i u njegovoj umetničkoj potrazi, jer je Meša u mnogim trenucima života nalazio utehu i mir u njenoj prisutnosti.
Jedan od najtragičnijih trenutaka u njegovom životu bila je smrt njegovog brata Šefkije, koji je zbog političkih razloga bio osuđen na smrt. Ovaj gubitak duboko je potresao Mešu, a ujedno je i oblikovao njegov pogled na svet, umetnost i pravdu. Roman „Derviš i smrt“, jedno od njegovih najvažnijih dela, duboko je prožet emocijama gubitka i nepravde, a kroz lik derviša Ahmeda Nurudina, Selimović je istraživao duboke unutrašnje dileme, potragu za pravdom i smirenje duše. Smrt Šefkije ostavila je trajni trag u njegovom životu, a rečenica koju je brat ostavio pred smrću, „Brate, nisam kriv“, postala je centralni motiv u njegovom delu, kao podsećanje na borbu za pravdu i istinu u svetu prepunom korupcije i nepravde.
Meša Selimović, iako rođen u muslimanskoj porodici, u potpunosti se poistovećivao sa srpskim identitetom, što je jasno izrazio u svom oproštajnom pismu, ističući svoju duboku povezanost sa srpskom književnošću i kulturom. Njegovo pisanje nije bilo vezano samo za etničku ili religijsku pripadnost, već je nosilo univerzalne teme koje su prevazilazile granice i razlike među narodima. Njegov rad u književnosti, njegova dela i stil, osvajali su čitaoce, koji su prepoznali duboku emotivnu snagu i filozofsku težinu koju su nosili njegovi romani. Selimović je, uprkos svim ličnim tragedijama, kroz svoja dela postavio temelje za književnu analizu ljudskih dilema, dubokih unutrašnjih borbi i filozofskih pitanja koja su trajno urezana u srpsku književnost.
Njegov ljubavni život, iako obeležen brojnim turbulencijama, ostao je nezaboravan, prepun dubokih emocija i strasti. Odluka da se razvede od prve supruge izazvala je mnoge kritike, ali Meša nije odustao od svoje ljubavi prema Dari, uprkos negativnim reakcijama koje su izazvali njegovi postupci. Njihova strastvena i iskrena ljubav, koja je bila osnov za njegovu emotivnu stabilnost, bila je snažna i neprolazna. Ovaj ljubavni odnos, iako pun problema, u velikoj meri oblikovao je i Mešin pogled na svet, na umetnost, i na mesto pojedinca u društvu.
Meša Selimović preminuo je 11. jula 1982. godine u Beogradu, ostavljajući neizbrisiv trag u srpskoj književnosti. Odlazak ovog velikog pisca ostavio je ogromnu prazninu, a njegova dela i dalje žive, inspirišući nove generacije čitalaca i pisaca. Počiva u Aleji zaslužnih građana u Beogradu, gde su njegovi posmrtni ostaci postali deo kulturne baštine grada. Iako je postojala inicijativa da se njegovi posmrtni ostaci premeste u Sarajevo, ta ideja nikada nije realizovana. Bez obzira na sve, Meša Selimović je postao simbol intelektualne hrabrosti, duboke emotivne snage i književne veličine, koja je utemeljila njegovo mesto u istoriji književnosti.
- Dela Meše Selimovića, naročito romani „Derviš i smrt“ i „Tvrđava“, postali su ne samo književni, već i filozofski fenomeni koji duboko prodiru u ljudsku dušu, postavljajući pitanja o postojanju, smislu života i unutrašnjem sukobu pojedinca u svetu. „Derviš i smrt“ je roman o Ahmedu Nurudinu, dervišu koji se suočava s dubokom unutrašnjom krizom nakon tragičnog gubitka svog brata, koji je nepravedno osuđen i pogubljen. Njegova potraga za pravdom i istinom brzo postaje potraga za samospoznajom i duhovnim smirenjem. Kroz introspektivne monologe i duboku analizu duše, Selimović istražuje kako vera i moralnost mogu postati teret u svetu u kojem dominira korupcija i nepravda. Ahmedova borba sa sopstvenim verovanjima i vrednostima postaje refleksija svakog pojedinca koji se suočava sa sumnjama i dilema.
S druge strane, „Tvrđava“ pruža drugačiji, ali jednako dubok pogled na život, ljubav i smisel postojanja. Kroz lik Ahmeta Šabe, vojnika koji se nakon rata vraća u svoj grad, Selimović istražuje kako se trauma rata i gubitak nade mogu prevazići kroz ljubav i međuljudske odnose. Ahmetov povratak u rodni grad postavlja ga pred dilemu – može li ljubav biti izlaz iz sveta prepunog predrasuda, mržnje i nepravde? Kroz likove Ahmeta i Tije, Selimović istražuje kako ljubav može biti utopija u svetu koji je prepun bola i patnje, ali takođe i kako ljubav, iako ne rešava sve, može biti snaga koja nosi ljude kroz najteže trenutke života.
Oba romana, „Derviš i smrt“ i „Tvrđava“, nose duboke filozofske poruke o unutrašnjoj borbi pojedinca, njegovim traganjima za smislom, ljubavlju i pravdom. Selimović uvek stavlja svoje likove pred pitanja koja se tiču postojanja i unutrašnje borbe, suočavajući ih sa stvarnostima sveta u kojem se njihova potraga za istinom i srećom čini beznadežnom. Kroz bogat jezik, bogat simbolikom i emotivnim nabojem, Selimović ostaje nezaobilazan autor srpske književnosti, čija dela i dalje nastavljaju da inspirišu i izazivaju duboka razmišljanja o prirodi ljudske sudbine.
